A documentary film, Najważniejsza jest wolność (The Most Important Thing Is Freedom), about Prof. Richard Pipes, an American academic specializing in Russian and Soviet history, who in 1981 and 1982 served as a member of the National Security Council and advisor to President Ronald Reagan, has been released in Poland. Its creators are Polish filmmakers—director, co-writer, and camera operator Roman Anusiewicz—and concept developer and scriptwriter Stanisław Bubin. The film’s production by the Museum of Cieszyn Silesia was financed by the County of Cieszyn.
Richard Edgar Pipes (Yiddish: ריכארד פּיִפּעץ Rikhard Pipets; Polish: Ryszard Pipes) was born in Cieszyn on July 11, 1923 to a Jewish family who owned a chocolate factory. They escaped to the United States from Nazi-occupied Poland in October 1939. Richard Pipes became a naturalized U.S. citizen in 1943 while serving in the United States Army Air Corps. From 1958 to 1996, he was a professor at Harvard University, publishing many books about Russia and the Soviet Union. Prof. Pipes died in Cambridge, Massachusetts on May 17, 2018, at the age of 94.
The film presents the life of Richard Pipes from his childhood spent in Cieszyn to his visit to the city of his birth in 1994. Also appearing in the film, among others, are:
- His son, American historian Daniel Pipes
- His wife, Irene Pipes (née Roth)
- U.S. Ambassador to Poland Mark Brzezinski
- Jerzy Buzek, former Polish Prime Minister and currently a member of the European Parliament
- Jan Olbrycht, former mayor of Cieszyn and currently a member of the European Parliament
- Former President of Poland Lech Wałęsa
As the press release on the County of Cieszyn portal pointed out, “The film’s climax and touching point is Pipes’ visit to his hometown and family home in Cieszyn in 1994.”
In his comments for the film about Richard Pipes, Ted Lipien, former chief of the Voice of America (VOA) Polish Service during the Solidarity trade union’s struggle in the 1980s for human rights and Poland’s independence from Soviet Russia, described Prof. Pipes’ support for VOA and Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL) Cold War broadcasts. Lipien also talked about President Reagan’s leadership with advice from Prof. Pipes that led to lifting the remaining pro-Soviet censorship in Voice of America programs. Some VOA officials and program managers who had served prior to the start of the Reagan administration had tried from time to time to limit critical reporting and commentary on the Soviet Union and other communist countries in order to promote the policy of détente with Moscow and some of the regimes in East-Central Europe. Ted Lipien said it was a great honor to comment for the Polish documentary film about the significant contribution of Prof. Richard Pipes to the peaceful ending of communism in Eastern Europe.
TED LIPIEN: Unfortunately, I did not have the opportunity to meet Prof. Pipes nor to speak to him personally, but as the head of the Polish Service of the Voice of America, I asked for an interview with him. [It was recorded by another reporter, but] I listened to it before the broadcast. I remember that he spoke Polish fluently and perfectly analyzed Russian policies. This was during the Solidarity period in Poland. The VOA’s Polish Service benefited a lot from the support of President Reagan’s administration, for which Prof. Pipes worked at the White House. After the introduction of martial law in Poland, we increased the broadcasting time from 2 1/2 hours to 7 hours a day, and received funds to hire new journalists. This was thanks to the new Voice of America leadership, much criticized by previous bosses and some American-born journalists from the English newsroom, who predicted that Reagan and his advisors, such as Pipes, would cause a dangerous crisis in relations with Russia, and would undermine Voice of America’s credibility. Journalists working in VOA’s foreign-language services broadcasting to countries under communist rule, however, did not share this opinion, and were generally satisfied with the changes. The number of Voice of America listeners in Poland increased during that time more than fourfold. It was also due to Prof. Pipes because, I know, that in the White House, he recommended increasing funding for Radio Free Europe, Radio Liberty, and the Voice of America. I am also sure that, thanks to Reagan’s advisors like Prof. Pipes, and of course Reagan himself, the management changes at the Voice of America have allowed us to address fully, and without any censorship, such topics as the Katyn massacre committed by the Soviet secret police on Stalin’s orders, which previously were partially, or, at certain times, even completely banned in VOA broadcasts, and during World War II presented by the Voice of America using Soviet propaganda lies. Prof. Pipes knew Russia, and thanks to him, President Reagan shaped the US position in relation to the Kremlin and the government of the People’s Republic of Poland. It is also thanks to Prof. Pipes that Poland regained independence and is now a member of NATO.
Ted Lipien is the online Cold War Radio Museum’s principal volunteer editor. He is an independent journalist, writer, and media freedom advocate. He was Voice of America’s Polish Service chief during Poland’s struggle for democracy and later VOA’s acting associate director. He also served briefly in 2020-2021 as RFE/RL president.
Z portalu Powiat Cieszyński
Film dokumentalny pt. „Najważniejsza jest wolność” poświęcony jest Richardsowi Pipesowi, znanemu i cenionemu historykowi, sowietologowi, wykładowcy Uniwersytetu Harvarda w Cambirdge. Jego badania, jak również analizy stosunków w Europie Środkowo-Wschodniej i Wschodniej sprawiły, że został zaproszony do grona doradców prezydenta Stanów Zjednoczonych, Ronalda Reagana. Funkcję tę pełnił oficjalnie w latach 1981-1982, jednak nieoficjalnie doradzał prezydentowi Reagnaowi do końca jego prezydentury.
Fakt, że urodził się i mieszkał w Cieszynie – w kamienicy przy ul. Ciężarowej (dzisiejszej ul. dra Jana Michejdy) czyni tę postać wyjątkową i interesują dla Powiatu Cieszyńskiego. Należy do grona wybitnych mieszkańców Cieszyna, którym dane było odcisnąć ślad w historii dzięki swoim osiągnięciom. Zrobił ogromną karierę naukową, a przez pełnienie funkcji doradcy prezydenta USA, miał realny wpływ na wydarzenia i zmiany polityczno-gospodarcze w XX w., także i w Polsce.
Twórcami filmu są Roman Anusiewicz – współscenarzysta, reżyser i operator kamery oraz Stanisław Bubin – twórca koncepcji i scenariusza. Film został wyprodukowany przez Muzeum Śląska Cieszyńskiego, a sfinansowany z budżetu Powiatu Cieszyńskiego. Powstał na kanwie książki samego Richarda Pipesa pt. „Żyłem”. Pokazuje jego postać od dzieciństwa spędzonego w Cieszynie do jego wizyty w mieście urodzenia.
Narracja filmu przedstawiająca ważne etapy życia bohatera przetykana jest wspomnieniami osób, które znały Richarda Pipesa lub miały sposobność spotkania się z nim. To czyni film barwną opowieścią prowadzoną dwupłaszczyznowo w sferze narracji. W filmie zobaczyć można między innymi jego syna Daniela Pipesa, żonę, Irene Pipes, Marka Brzezińskiego, ambasadora Stanów Zjednoczonych w Polsce, Jerzego Buzka, byłego premiera RP, obecnie posła do parlamentu europejskiego, Jana Olbrychta, byłego burmistrz Cieszyna, obecnie eurodeputowanego, Mieczysława Szczurka, byłego burmistrza Cieszyna, obecnego Starostę Cieszyńskiego, Lecha Wałęsę – byłego prezydenta RP i innych.
Film prezentuje nie tylko miejsca związane z bohaterem, ale także unikatowe zdjęcia archiwalne. Punktem kulminacyjnym, a zarazem wzruszającym filmu jest wizyta Pipesa w jego rodzinnym mieście i rodzinnym domu w Cieszynie.
Refleksyjny, a zarazem nostalgiczny nastrój, podkreśla muzyka skomponowana przez bielskiego kompozytora, Krzysztofa Maciejowskiego.
Na koniec widz jest pozostawiony z refleksją wynikająca z tytułu filmu, odnoszącą się do „wolności”. Czy chodzi o osobiste wybory Pipesa, czy o wolność myśli (poglądy Pipesa na temat relacji z Europą Wschodnią nie były popularne w establishmencie amerykańskim), czy też działania na rzecz uwolnienia świata od komunizmu? Film kończy sformułowanie „Żyłem”, w którym w prosty sposób zostało zamknięte wszystko, kim był Richard Pipes.
Premiera filmu “Najważniejsza jest wolność” o Richardzie Pipesie na kanale YouTube 30.06.23
28.06.2023, Powiat Cieszyński, https://www.powiat.cieszyn.pl/aktualnosci/premiera-filmu-najwazniejsza-jest-wolnosc-o-richardzie-pipesie-na-kanale-youtube-300623
